Nieuwe Europese grens- en kustwacht krijgt groen licht

Het Europees parlement heeft de oprichting van een Europese grens- en kustwacht goedgekeurd. Een pool van 1500 grenswachters uit de verschillende lidstaten zal in de toekomst kunnen bijspringen als grensstaten niet in staat zijn hun grenzen behoorlijk te bewaken.

De oprichting van de Europese grens- en kustwacht kwam er naar Europese normen razendsnel, op nauwelijks vijf maanden tijd. Hoewel de bescherming van de buitengrenzen een gedeelde verantwoordelijkheid van alle lidstaten wordt, blijft de gewone grenscontrole nog steeds de bevoegdheid van de betrokken lidstaat. “Europese grenscontrole ligt erg gevoelig, omdat grensstaten vrezen dat hun soevereiniteit wordt aangetast,” zegt Van Brempt. “Maar we hebben een goed compromis bereikt, waarbij duidelijk wordt gemaakt dat het Europese Agentschap ‘ondersteunend’ is. Het basisidee is dat lidstaten zelf de hulp inroepen in geval van crisis. Dat kan gaan over een plotse toestroom van vluchtelingen, maar ook betrekking hebben op andere problemen aan de grenzen. De grens- en kustwacht, die het bestaande agentschap voor grensbeheer Frontex versterkt, kan ook zelf voorstellen om op te treden. Het meest controversiële luik heeft betrekking op de weigering van een grensstaat om ondersteuning van het Agentschap te aanvaarden. De Raad kan dan, op vraag van de Europese Commissie, de betrokken lidstaat aansporen dat toch te doen. Verplichten kan niet. Maar de Raad kan in dat geval wel beslissen om de binnengrenzen met de betrokken lidstaat tijdelijk te sluiten.”

Het agentschap zal kunnen beschikken over 1500 personeelsleden, waaronder grenswachters en ander relevant personeel. Deze personeelsleden worden niet overgeheveld naar het Agentschap, maar moeten binnen de vijf dagen beschikbaar kunnen zijn voor hun Europese opdracht. De pool wordt opgebouwd uit personeelsleden uit de lidstaten die vrijwillig ter beschikking worden gesteld. België heeft zich voor 30 personeelseden geëngageerd.

De grenswacht zal een rol kunnen spelen in het terugzenden van migranten naar hun land van herkomst. “Omdat de oorspronkelijke teksten van de Commissie een overdreven focus legden op een terugkeerbeleid, hebben we verschillende aanpassingen voorgesteld,” zegt Van Brempt. “Het agentschap kan enkel migranten begeleiden bij hun terugkeer nadat een lidstaat eventuele asielprocedures heeft afgerond en een uitwijzing heeft bevolen. De grenswacht kan zelf niet tot uitwijzingen overgaan. Integendeel, ze moet mensen in nood die opvang en hulp vragen, informeren over hun rechten en doorverwijzen. De grenswachters krijgen ook een speciale opleiding om gepast om te gaan met kwetsbare personen, zoals kinderen of slachtoffers van mensenhandel.”

Het agentschap zal ook gecontroleerd kunnen worden door het Europees parlement. “We hebben bedongen dat er op regelmatige tijdstippen rapporten worden overhandigd aan het parlement. Bovendien zal het parlement ook een rol spelen bij de aanstelling van de uitvoerende directeur van dat agentschap. Op die manier wordt de verantwoordingsplicht van de nieuwe grens- en kustwacht verzekerd.”