Vandaag hebben leden van de Commissie juridische zaken van het Europees Parlement gestemd voor juridische stappen tegen de Raad, omdat deze het Europees Parlement heeft uitgesloten van het besluitvormingsproces over de Security Action for Europe (SAFE)-verordening*.
In maart van dit jaar stelde de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, de oprichting van de SAFE-verordening voor - een financieel instrument van 150 miljard euro aan leningen om de defensie-industrie te stimuleren. Dit zou vallen onder artikel 122 van het Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (VWEU), waardoor de Commissie en de Raad kunnen afzien van de gewone wetgevingsprocedure en de democratische controle van het Parlement kunnen omzeilen.
Opnieuw heeft de Commissie een manier gevonden om het besluitvormingsproces van de EU te kapen door andere wettelijke opties te negeren waarbij het Parlement met succes betrokken zou zijn geweest. Voor de Socialisten en Democraten is het buitenspel zetten van democratische controle geen sterk leiderschap - het is een bedreiging voor het institutionele evenwicht van de Unie.
Ana Catarina Mendes, S&D-vicevoorzitter voor sterke democratie en rechtsstaat, zei:
"Dit is slechts een van de vele voorbeelden van hoe de Commissie alles uit de kast haalt om de rechten en plichten van het Parlement te ondermijnen.
"Laten we duidelijk zijn: de S&D-Fractie heeft altijd gepleit voor een verenigde defensie-unie met meer investeringen in de Europese defensie-industrie en -infrastructuur en een interne markt voor defensie. In die zin zijn de voorgestelde 150 miljard euro aan leningen in de SAFE-verordeningen een stap in de goede richting. Maar dit mag niet ten koste gaan van ons democratisch systeem of ons Europees institutioneel evenwicht.
"In deze tijden van onzekerheid en geopolitieke dreigingen hebben onze burgers behoefte aan eenheid en niet aan een machtsspel overgeleverd aan bepaalde partijbelangen. De herhaalde beslissingen van Commissievoorzitter Ursula von der Leyen om deze instelling te omzeilen door middel van noodwetgeving is een gevaarlijke trend geworden, die het vertrouwen tussen de EU-instellingen op het spel zet. We zagen het met het eerste omnibuspakket over duurzaamheid en nu zien we het met het SAFE-instrument."
René Repasi, S&D-coördinator voor de Commissie juridische zaken en permanent rapporteur voor geschillen van het Europees Parlement, zei:
"De voorzitter van de Commissie, Ursula von der Leyen, volgt een duidelijke strategie om de macht binnen de uitvoerende macht van de EU te consolideren. Haar laatste zet - het doordrukken van het SAFE-instrument voor financiële steun op het gebied van defensie zonder het Europees Parlement daarbij te betrekken - is niet alleen een procedurele overschrijding. Het is onderdeel van een breder patroon dat het institutionele evenwicht van de EU bedreigt.
"SAFE is een belangrijke en noodzakelijke stap om de Europese defensiecapaciteit te versterken. We willen dat de lidstaten deze fondsen besteden om hun defensiecapaciteit te versterken, maar altijd op juridisch veilige grond. Zelfs noodzakelijke doelstellingen rechtvaardigen niet het negeren van de wettelijke basis van democratische participatie in de EU. Zowel de juridische dienst van het Parlement als de Commissie juridische zaken zijn tot een duidelijke conclusie gekomen: aan de wettelijke voorwaarden voor het gebruik van de gekozen rechtsgrondslag - artikel 122 VWEU, bedoeld voor noodgevallen - is eenvoudigweg niet voldaan. Er zijn alternatieve routes waarbij het Parlement betrokken is - maar die zijn opzettelijk genegeerd.
"Dit is geen op zichzelf staand incident. Tijdens de tweede ambtstermijn van voorzitter von der Leyen is het Parlement minder als democratische partner en meer als hindernis behandeld, waarbij besluiten steeds meer in kleine kring worden genomen en democratische procedures als hokjesdenken worden beschouwd. Daarom hebben de S&D-Fractie gestemd voor het aanhangig maken van deze zaak bij het Europees Hof van Justitie. Het is niet alleen een juridische kwestie - het gaat om het trekken van een duidelijke lijn: in Europa moet de macht verantwoordelijk blijven."
* Als onderdeel van het plan "Europa opnieuw bewapenen" heeft de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, voorgesteld om de Security Action for Europe (SAFE)-verordening in te voeren, een leningsinstrument van 150 miljard euro om de defensieproductie in de hele EU te stimuleren door middel van gemeenschappelijke aanbestedingen. De Raad heeft dit voorstel op 27 mei 2025 aangenomen.
Artikel 122 is slechts in een paar situaties toegepast, onder andere tijdens de Covid-19 pandemie.
Vandaag heeft de Commissie juridische zaken het Parlement formeel aanbevolen juridische stappen te ondernemen tegen de Raad. Op basis van deze aanbeveling zal de voorzitter van het Europees Parlement de zaak nu namens de instelling aanhangig maken.
