Aby poprawić dostęp organów śledczych do dowodów elektronicznych, w 2018 roku Komisja
przedstawiła unijne przepisy dotyczące transgranicznego wydawania i zabezpieczania
elektronicznego materiału dowodowego. Po półtora roku intensywnych negocjacji Parlament i Rada
zawarły we wtorek porozumienie polityczne w sprawie podstawowych elementów ram prawnych w
zakresie gromadzenia i zabezpieczania tak zwanych e-dowodów.
W najbliższych tygodniach unijni negocjatorzy uzgodnią końcowe punkty techniczne pakietu
legislacyjnego, zanim ostateczne teksty rozporządzenia i powiązanej z nim dyrektywy będą mogły
zostać przyjęte przez Parlament i Radę w dalszej części tego roku.
Birgit Sippel, rzeczniczka Grupy S&D do spraw wewnętrznych i negocjatorka Parlamentu:
- Ponieważ życie codzienne przenosi się do sieci, działalność przestępcza również ma coraz częściej
miejsce w sieci. Elektroniczny materiał dowodowy odgrywa coraz ważniejszą rolę w dochodzeniach i
postępowaniach karnych. Ponieważ dowody są często przechowywane u dostawców usług, takich
jak sieci społecznościowe z siedzibą w innych państwach członkowskich, dostęp do dowodów może
być długotrwałym i uciążliwym procesem, a dane są zbyt często usuwane w trakcie tego procesu.
- Osiągnięte dziś wstępne porozumienie stanowi poważną zmianę paradygmatu w zakresie
współpracy policyjnej i sądowej z usługodawcami w UE: po raz pierwszy krajowe organy śledcze
mogą zwrócić się bezpośrednio do usługodawców w innych państwach członkowskich o przekazanie
lub zabezpieczenie dowodów elektronicznych, za pośrednictwem nakazów przekazania danych wraz
z jasnymi terminami i jednolitymi przepisami w całej UE. Pomimo poprawy skuteczności
transgranicznych dochodzeń w sprawach karnych, bezpośrednia współpraca między organami
jednego państwa UE a usługodawcą z innego państwa stwarza również szereg zagrożeń związanych z
prawami podstawowymi, a w szczególności z ochroną prywatności i danych, ale także z prawami
proceduralnymi wynikającymi z różnic w prawie karnym w UE.
- Jako wieloletnia orędowniczka powiadamiania o nakazach, zwłaszcza kiedy dane osobowe są
zagrożone, ciężko walczyłam o zapewnienie zabezpieczeń, aby organy śledcze musiały informować
organy innego państwa członkowskiego oraz dać im możliwość odmowy wydania nakazu w
szczególnych okolicznościach, zwłaszcza, kiedy w grę wchodzą prawa podstawowe. Nieugięte
stanowisko Parlamentu w trakcie negocjacji będzie oznaczać, że skuteczniejsze dochodzenia karne i
ochrona praw podstawowych będą szły ze sobą w parze, a dane osobowe będą bezpiecznie
przekazywane tylko w określonych celach w przypadku dochodzeń karnych.
Uwaga dla wydawców:
W ramach negocjacji w sprawie przepisów dotyczących e-dowodów Parlament uzyskał następujące
ważne zabezpieczenia:
• W ramach nowych przepisów, w nakazach przekazania danych dotyczących treści i danych o
ruchu, w przypadku kiedy dane te nie są wymagane wyłącznie w celu identyfikacji osoby, państwo
członkowskie, w którym znajduje się usługodawca, zostanie poinformowane w tym samym czasie,
kiedy zwrócono się o to do usługodawcy (poprzez tzw. „powiadomienie”), chyba że osoba oskarżona
o popełnienie przestępstwa ma stałe miejsce zamieszkania w państwie wydającym, a przestępstwo
zostało lub prawdopodobnie zostało popełnione wyłącznie w państwie wydającym. Powiadomiony
organ może następnie odmówić przyjęcia nakazu w ciągu 10 dni lub 8 godzin w nagłych przypadkach,
na podstawie listy przyczyn. Usługodawca musi zabezpieczyć dane w tym okresie, ale nie będzie
mógł ich udostępnić do czasu upływu terminów lub odmowy.
• Jeśli przestępstwo będące przedmiotem dochodzenia nie jest przestępstwem w kraju
usługodawcy, zostanie to uwzględnione na liście możliwych podstaw odmowy. Podobnie będzie, jeśli
przekazanie danych stanowiłoby naruszenie praw podstawowych zapisanych w Karcie i traktatach
UE; stanowiłoby to również podstawę do odmowy. Ponieważ naruszenia praw podstawowych są
bardziej prawdopodobne ze strony władz objętych toczącą się procedurą praworządności, takich jak
Polska i Węgry oraz tzw. procedury z art. 7, przepisy szczególne podkreślają, że w takich przypadkach
nakazu przekazania można odmówić na podstawie domniemanego naruszenia praw podstawowych.
• Zgodnie z przepisami tymczasowymi, usługodawcy mogą również zgłaszać nakazy
przekazania nie tylko organowi wydającemu, ale także organom kraju, w którym się znajdują, na
przykład, jeśli ograniczają one wolność mediów.
• Pod naciskiem Parlamentu pakiet ten został dostosowany do obowiązujących przepisów UE
o ochronie danych. Na przykład, co do zasady, nakazy muszą być wysyłane do administratorów
danych i mogą być kierowane do podmiotów przetwarzających dane tylko pod pewnymi warunkami.
Ma to kluczowe znaczenie szczególnie w przypadku danych wrażliwych, takich jak dane medyczne.
• Współprawodawcy uzgodnili również ogólnie ramy prawne unijnej platformy, za
pośrednictwem której przekazywane będą nakazy do usługodawców oraz dane przesyłane władzom.
Tego rodzaju unijna platforma to jedyny sposób, w jaki usługodawcy mogą mieć pewność, że nakaz
jest prawdziwy i że nie został on sfałszowany; gwarantuje to, że poufne dane będą bezpiecznie i w
bezpieczny sposób udostępniane organom prowadzącym dochodzenie.
