De Europese Unie wordt momenteel geconfronteerd met een dringende huisvestingscrisis die mensen uit verschillende inkomensgroepen treft. Van mensen met een laag tot gemiddeld inkomen worstelen velen met betaalbaarheidsproblemen, buitensporige kosten, ondermaatse woonomstandigheden en het risico op dakloosheid of uitzetting. De werkende armen, ouderen, eenoudergezinnen, jongeren, maar ook migranten en vluchtelingen worden het hardst getroffen.
Deze crisis is diep geworteld in de groeiende sociaaleconomische ongelijkheid, de grootschalige financialisering van huisvesting en grond en de niet-duurzame huisvestingssystemen die winst belangrijker vinden dan mensenrechten.
Ontoereikende huisvestingsomstandigheden hebben een negatieve invloed op de fysieke en mentale gezondheid, levenskwaliteit en waardigheid van mensen en op hun toegang tot werkgelegenheid en essentiële diensten.
Tekortkomingen op de woningmarkt brengen het sociale Europa in gevaar, leiden tot meer dakloosheid en armoede en ondermijnen het vertrouwen in de democratie.
We moeten een beleid ontwikkelen dat een adequaat woningaanbod garandeert en tegelijk een evenwicht vindt tussen economische ontwikkeling en het welzijn van onze gemeenschappen. Ons doel? Betaalbare en leefbare ruimte voor iedereen.
Een EU-plan voor fatsoenlijke en betaalbare huisvesting moet het volgende omvatten:
- Regulering van de Europese woningmarkt
- Meer overheidsinvesteringen in groene sociale huisvesting
- Inperken van de woningprijzen
- Bestrijding van dakloosheid
- Zorgen voor fatsoenlijke woningen voor kinderen
Huisvesting als prioriteit van de EU
Huisvesting is eindelijk een prioriteit geworden in het Europees Parlement. We zijn er bij de S&D-Fractie trots op dat we de allereerste commissaris voor huisvesting, Dan Jørgensen, hebben gekregen. Met de steun van Jørgensen hebben we een sterkere stem als het gaat om ons plan voor betaalbare huisvesting.
We zullen streven naar massale investeringen in betaalbare, fatsoenlijke en duurzame huisvesting, strikte voorwaarden voor het gebruik van publieke en private investeringen, hervorming van de regels voor staatssteun, adequate regulering van kortetermijnverhuur, het garanderen van betaalbaar eigendom, sociale huisvesting voor kwetsbare groepen en studentenhuisvesting, het uitbannen van dakloosheid en het verlagen van de elektriciteitsprijzen voor huishoudens en bedrijven.
De Europese huizenmarkt reguleren
Huisvesting is een sociaal goed en een mensenrecht, geen handelswaar voor speculatie.
Toch zijn de vastgoedfondsen in de eurozone gestegen tot maar liefst € 1 biljoen, een aanzienlijke stijging ten opzichte van de € 350 miljard in 2010. Hoe is dit zo gekomen? Het antwoord ligt in de speciale privileges voor particuliere ontwikkelaars en investeerders.
Deze privileges omvatten vrijstellingen van vermogenswinstbelasting, belastinggaranties, lagere belastingen op huurinkomsten en zelfs stimulansen met betrekking tot erfenissen. Het gevolg? Institutionele investeerders hebben alleen al in 2020 maar liefst 64 miljard euro in de aankoop van woningen gestoken.
Wat verontrustend is, is dat particuliere ontwikkelaars en investeerders nu aanzienlijke invloed hebben op onze huisvestingssystemen. Ze zien huisvesting als een speculatief goed, waardoor het losgekoppeld wordt van zijn essentiële sociale rol.
Sommige nationale praktijken hebben de situatie verergerd. Ze hebben belastingsvoordelen toegekend aan vastgoedspeculanten, huiseigenaars bevoordeeld met belastingvoordelen, "gouden visa" ingevoerd om buitenlandse investeerders aan te trekken en zelfs de huurmarkten gedereguleerd.
We moeten onze huisvesting terugwinnen uit de greep van speculanten en investeerders. Laten we van huisvesting een fundamenteel recht maken, toegankelijk voor iedereen, in plaats van een voorrecht voor een selecte groep. Sluit je aan bij onze beweging voor rechtvaardige huisvesting, waar iedereen een plek vindt om zich thuis te voelen, ongeacht hun financiële middelen. Samen kunnen we het tij keren en zorgen voor betaalbare huisvesting van hoge kwaliteit voor iedereen.
Dit is waar we voor vechten:
- een limiet op de privatisering van openbare of sociale huisvesting
- passende regels voor huur
- volledige transparantie van investeringen in woningen
- beperking van de doorverkoop van woningen op korte termijn
- beteugeling van de 'toeristisering' of het 'Airbnb-effect' van de woningmarkt.
Meer overheidsinvesteringen in groene sociale huisvesting
De EU moet zorgen voor voldoende hoogwaardige en betaalbare sociale huisvesting met speciale aandacht voor duurzaamheid.
Ten minste 30% van alle nieuwe huizen moet betaalbare huisvesting zijn voor lagere inkomensgroepen en ten minste 30% betaalbare huisvesting voor de middeninkomensgroep.
Het is tijd om prioriteit te geven aan sociale huisvesting als een essentiële investering. In veel landen blijven de uitgaven voor sociale huisvesting achter bij andere gebieden van overheidsuitgaven, maar de vraag ernaar is nog nooit zo groot geweest. Mensen met lagere inkomens voelen de druk als het gaat om huisvestingskosten en de stijgende rente maakt het alleen maar erger.
Bovendien moeten we zorgen voor groene sociale huisvesting. Dit betekent niet alleen prioriteit geven aan duurzaamheidscriteria, maar ook zorgen voor toegang tot recreatieve voorzieningen, gemeenschapscentra, parken en groene ruimten, vooral in onze meest achtergestelde buurten.
Dit is ook de reden waarom de hervorming van de fiscale regels van de EU, waarover momenteel wordt onderhandeld, zo belangrijk is. Een dergelijke hervorming is essentieel om een ambitieuze agenda voor overheidsinvesteringen mogelijk te maken.
Om dezelfde reden moet de Europese Commissie de EU-staatsregels herzien door de doelgroep van sociale huisvesting te verbreden om echt betaalbare huisvesting voor iedereen te garanderen. Concreet moet de Commissie de doelgroepdefinitie van sociale huisvesting in de wetgeving over diensten van algemeen economisch belang (DAEB) aanpassen. De EU moet gaan voor een brede opvatting van sociale huisvesting als universalistisch model, waarbij sociale huisvesting bedoeld is voor alle burgers met als doel sociaal gemengde wijken te ontwikkelen.
Woningprijzen beteugelen
Begin 2022 werden huishoudens in de eurozone geconfronteerd met de sterkste stijging van de consumentenprijzen in decennia, in combinatie met de eerste renteverhoging in meer dan tien jaar. Deze hoge hypotheekrente heeft geleid tot een opmerkelijke stijging van de huizenprijzen in de EU, met een groei van bijna 10% in het eerste kwartaal van 2022 - een niveau dat sinds het begin van de jaren negentig niet meer is voorgekomen.
Door de stijgende hypotheekrente worden gezinnen uit de huizenmarkt geprijsd en terwijl de rente voor nieuwe leningen stijgt, neemt de last voor bestaande huiseigenaren toe, vooral op plaatsen met een hypotheek met variabele rente.
De huisvestingskosten stijgen jaar na jaar sterk en overtreffen ons besteedbaar inkomen ruimschoots. Voor veel Europeanen is huisvesting de grootste kostenpost. Waardoor worden deze torenhoge prijzen veroorzaakt? Speculatie met onroerend goed is een grote boosdoener, die de huisvestingskosten naar onhoudbare hoogten stuwt.
De last komt het hardst aan bij degenen die onderaan de inkomensladder staan. Van 2010 tot 2023 zijn de huurprijzen met 20% gestegen, terwijl de huizenprijzen met maar liefst 46% de lucht in zijn geschoten. De huizenprijzen zijn meer dan verdubbeld in Estland, Hongarije, Litouwen, Letland, Luxemburg, Tsjechië en Oostenrijk.
Inefficiënte huizenmarkten zorgen voor inkomens- en vermogensongelijkheid in de EU. Overheidsingrijpen in de hypotheekmarkt is niet alleen een goed idee; het is een dringende noodzaak voor sociale rechtvaardigheid. Het is de sleutel tot een eerlijke verdeling van rijkdom.
Het is tijd om actie te ondernemen:
- De EU moet een tijdelijk renteplafond invoeren om de snelle stijging van de hypotheekrente te beteugelen.
- Om sociale rechtvaardigheid te garanderen, moeten banken en regeringen actie ondernemen om de meest kwetsbaren te beschermen.
- Nationale plannen voor betaalbare huisvesting moeten worden opgenomen in nationale hervormingsprogramma's (NHP's).
* Nationale hervormingsprogramma's zijn een essentieel onderdeel van het economisch bestuur van de EU. Ze bieden een gestructureerde aanpak om het economisch en fiscaal beleid in de lidstaten vorm te geven, met als overkoepelende doelstellingen stabiliteit, groei en het creëren van banen. Deze plannen vormen de basis voor gecoördineerde actie.
Dakloosheid bestrijden
Sinds 2023 zijn bijna 900.000 Europeanen dakloos.
Dakloosheid ondermijnt de menselijke waardigheid. Het is ook een schending van meerdere mensenrechten, waaronder het recht op huisvesting, non-discriminatie, gezondheid, toegang tot schoon water en sanitaire voorzieningen, persoonlijke veiligheid en vrijwaring van wrede, vernederende en onmenselijke behandeling.
Daklozen en mensen die in informele huisvesting wonen hebben vaak te maken met criminalisering, intimidatie en discriminerende behandeling.
Om dakloosheid te bestrijden:
- Moeten alle EU-landen het Housing First-programma omarmen om dakloosheid te bestrijden.
- Moet er een einde komen aan de criminalisering van daklozen.
- Moet aporofobie (negatieve houdingen en gevoelens ten opzichte van armoede en arme mensen) erkend worden als een haatmisdrijf.
- Moet discriminatie op grond van dakloosheid in de hele EU verboden worden.
Zorgen voor goede woningen voor kinderen
Huishoudens met kinderen lopen steeds meer risico op ernstige huisvestingsproblemen. Veel gezinnen met lagere inkomens leven noodgedwongen in overbevolkte omstandigheden, terwijl de beperkte beschikbaarheid van sociale huisvesting tot tergend lange wachtlijsten leidt.
Onvoldoende verwarming en onvoldoende toegang tot veilig water en sanitaire voorzieningen blijven wijdverspreide problemen in verschillende lidstaten. Deze problemen hebben niet alleen invloed op het welzijn van onze kinderen, maar ook op hun gezondheid, groei en onderwijs. Het is cruciaal om te begrijpen dat goede huisvesting de basis vormt van een voedende omgeving voor de ontwikkeling en het leren van onze kinderen.
Onze belangrijkste boodschappen:
- Geen enkel kind zou in een koude en overbevolkte woning mogen leven.
- Het recht van kinderen op goede huisvesting moet worden gewaarborgd door overheidsmaatregelen.
- Het budget van de Europese Kindergarantie moet met minstens 20 miljard euro worden verhoogd.
Zvláštní výbor pro bytovou krizi v Evropské unii
Bydlení je společenským statkem a lidským právem, nikoli komoditou pro obchodování a spekulace. Přesto v celé Evropě pozorujeme rekordní náklady na bydlení, které tvrdě dopadají na mladé i staré, nejchudší i střední třídu, zatímco bohatí stále více bohatnou a obchodují s lidskými právy za účelem zisku.
Díky novému zvláštnímu výboru pro bytovou krizi, který začal pracovat, se toto téma, které velmi znepokojuje miliony Evropanů, konečně stalo v Evropském parlamentu prioritou. S&D přivedla bydlení do popředí agendy EU a zároveň již více než rok aktivně vede kampaň za důstojné, cenově dostupné a udržitelné bydlení. Jsme hrdí na to, že jsme v Evropském parlamentu zajistili nový zvláštní výbor a prvního evropského komisaře pro bydlení. S&D je ráda, že v této funkci vidí Dana Jørgensena.
Silné zaměření na bydlení v klíčových institucích EU je zásadní pro realizaci evropského plánu dostupného bydlení, který navrhla skupina S&D.
Více informací o tomto zvláštním výboru a informace o tom, kteří poslanci Evropského parlamentu jsou do něj zapojeni, naleznete zde.
