Sociale en arbeidsrechten voor alle EU-burgers

Werk moet lonen. Eén op de zes Europeanen verdient niet genoeg om rond te komen. Ook al werken ze een zware 40-urige werkweek, of maken ze nog meer uren - nu de prijzen de pan uit rijzen - veel Europeanen kunnen niet van een fatsoenlijke levensstandaard genieten. We hebben het over de mensen die onze samenlevingen draaiende houden: caissières in supermarkten en vakkenvullers, koks en obers, vrachtwagenchauffeurs en zorgmedewerkers, boerenknechten en crèchemedewerkers. Deze mensen worden zowel ondergewaardeerd als onderbetaald.

De richtlijn inzake toereikende minimumlonen zal eindelijk een einde maken aan dit schandaal van werknemers die in armoede leven. Tegelijkertijd versterken we collectieve onderhandelingen als de beste manier om fatsoenlijke arbeidsomstandigheden in de hele EU te garanderen. Het oude misplaatste recept van Europa om lonen te verlagen en sectorale collectieve arbeidsovereenkomsten af te breken schaadt mensen. Het is tijd voor verandering en wij nemen het voortouw om dit te bewerkstelligen: de lonen moeten omhoog en de onderhandelingsmacht van werknemers moet groeien. Minimumlonen moeten functioneren als een fatsoensgrens. Ze op een adequaat niveau vaststellen werkt alleen als er rekening wordt gehouden met de kosten van levensonderhoud. Eerlijke minimumlonen zullen talloze Europeanen ten goede komen door de loonkloof tussen mannen en vrouwen te verkleinen en ongelijkheid te bestrijden.

Vandaag de dag verdienen vrouwen nog steeds gemiddeld 14,1% minder dan mannen in vergelijkbare functies. Een waar schandaal in de 21e eeuw.

Wij steunen de inspanningen van commissaris Helena Dalli om een richtlijn in te voeren over loontransparantie - een essentiële eerste stap om een einde te maken aan de loonverschillen tussen mannen en vrouwen, die nog steeds veel te groot zijn. De richtlijn zal gelden voor alle werkgevers, zowel in de privé- als in de overheidssector, en voor alle werknemers. Een grote meerderheid van de EU-landen heeft geen wettelijk kader voor loontransparantie. Met de nieuwe voorgestelde maatregelen op het gebied van loondoorzichtigheid wordt het mogelijk om gendervooroordelen in beloningsstructuren of ontoereikende salarissen op te sporen. Met de nieuwe maatregelen kunnen werknemers loondiscriminatie opsporen en hun rechten opeisen. Dit zal alle werknemers ten goede komen, niet alleen vrouwen.

De pandemie heeft vrouwen onevenredig hard getroffen, vooral vrouwen met laagbetaalde en onzekere banen. Daarom moeten we nu onze inspanningen verdubbelen om de loonkloof tussen mannen en vrouwen te dichten en de economische zekerheid van vrouwen te ondersteunen. Maar dit is slechts een deel van het probleem. De volgende stappen moeten zijn het invoeren van eerlijke minimumlonen in de hele EU, het herzien van de richtlijn gelijke kansen, het bevorderen van gelijke behandeling van mannen en vrouwen op het werk en het aannemen van de richtlijn vrouwen in raden van bestuur.

Uber en co verkopen graag het idee van een derde weg tussen klassieke vormen van tewerkstelling en zelfstandig ondernemerschap. En inderdaad, wie wordt er niet aangetrokken door een baan die snel geld, flexibele uren en eigen baas belooft? Maar de risico's kunnen niet zomaar op de schouders van de werknemers en de maatschappij worden gelegd terwijl platformbedrijven rijk worden en geen enkele verantwoordelijkheid nemen.

Als Uber-bestuurders vandaag de dag geen klanten hebben, zitten ze opgescheept met de rekening voor hun brandstof of hun leasecontract. Als Deliveroo-chauffeurs tijdens hun werk een fietsongeluk krijgen, zitten ze zonder ziektegeld. Als schoonmakers van Helpling worden lastiggevallen, tot wie kunnen ze zich dan wenden? En wie betaalt hun pensioen als het zover is? Tegelijkertijd hebben traditionele bedrijven die hun werknemers volledige sociale bescherming en een fatsoenlijk loon bieden, te maken met oneerlijke concurrentie van platformbedrijven die de sociale rechten ondermijnen.

Om ervoor te zorgen dat technologische vooruitgang zich vertaalt in sociale vooruitgang voor iedereen, moeten we wetten aannemen die garanderen dat platformwerkers dezelfde rechten hebben als alle andere werknemers en dat voor platformbedrijven dezelfde regels gelden als voor elk ander bedrijf. De sleutel om dit te bereiken is het omkeren van de bewijslast. Bedrijven moeten verplicht worden om te bewijzen dat ze echt te maken hebben met onafhankelijke, zelfstandige ondernemers. Als ze dat niet kunnen bewijzen, dan moeten we ervan uitgaan dat er een arbeidsrelatie bestaat met het platformbedrijf, met alle werkgeversverantwoordelijkheden en werknemersrechten van dien. Het is tijd om de rechten van werknemers te garanderen in het digitale tijdperk.

Het is zo handig: met één tik op onze smartphone bestellen we eten voor thuis of een lift naar waar dan ook. Maar de apps verbergen netjes het echte verhaal van de platformwerkers, die maar al te vaak verstoken blijven van een eerlijk loon, geen sociale verzekering hebben en geen betaald verlof en fatsoenlijke arbeidsomstandigheden krijgen. Terwijl de digitalisering onze wereld op zijn kop zet en de manier waarop we werken, produceren, consumeren, liefhebben en leven verandert, moeten we ervoor zorgen dat werknemers niet het gelag betalen. Daarom strijden we ervoor dat platformwerkers worden beschouwd als werknemers met alle toepasselijke rechten, tenzij platformbedrijven kunnen bewijzen dat ze te maken hebben met echte zelfstandigen. Door dit 'weerlegbare vermoeden' van een arbeidsrelatie kunnen we ervoor zorgen dat platformwerkers de rechten krijgen waar ze recht op hebben, zoals minimumlonen, sociale verzekeringen, bescherming van gezondheid en veiligheid, ziekteverlof en het recht om zich te organiseren en deel te nemen aan collectieve onderhandelingen.

De S&D-Fractie heeft er altijd naar gestreefd dat de EU mensen op de eerste plaats zet en we staan erop dat sociale rechten dezelfde prioriteit krijgen als economische en milieudoelstellingen. Twee jaar na de Sociale Top in Porto - waar we belangrijke toezeggingen en doelstellingen hebben vastgesteld - is de S&D-Fractie onlangs teruggekeerd naar Portugal om onze strijd voor een welvarende toekomst voor alle Europeanen verder te versterken.

In 2017 leverde onze politieke familie in Göteborg de Europese pijler van sociale rechten. Vier jaar later nam de Sociale Top van Porto een actieplan aan met concrete toezeggingen en doelstellingen. In mei van dit jaar richtten we ons op het versterken van de sociale pijler en op het aanpakken van de sociale gevolgen van de Covid-19 pandemie en de oorlog in Oekraïne.

Op de top van Porto werden drie belangrijke sociale doelstellingen tegen 2030 gedefinieerd: een arbeidsparticipatie van minstens 78% in de EU, minstens 60% van de volwassenen die elk jaar een opleiding volgen en een vermindering van het aantal mensen dat het risico loopt op sociale uitsluiting of armoede met minstens 15 miljoen - waaronder vijf miljoen kinderen. Maar dit is nog niet genoeg. We vragen om meer doelstellingen, zoals het creëren van banen van goede kwaliteit, ten minste 80% collectieve onderhandelingen tegen 2030, nul sterfgevallen op het werk en het uitroeien van dakloosheid tegen 2030.

We willen een Europa waar alle werknemers een fatsoenlijk loon verdienen, alle gezinnen zich een woning kunnen veroorloven en geen enkel kind in armoede opgroeit. De toekomst van Europa zal sociaal zijn of er zal geen Europa meer zijn zoals we het kennen en zoals we het willen. Om dit te bereiken, moeten we onze inspanningen opvoeren om onze belofte na te komen om alle Europeanen een fatsoenlijk leven en fatsoenlijk werk te garanderen. Daar draait het om bij de sociale pijler.

De economische gevolgen van de Covid-19 pandemie creëren enorme nieuwe obstakels voor jongeren die een goede baan proberen te vinden. Het gevaar van uitbuiting is zeer reëel. Het is tijd om onbetaalde stages bij hun echte naam te noemen: een vorm van arbeidsuitbuiting en een schending van de rechten van jongeren. Daarom voeren we campagne voor een verbod op onbetaalde stages en traineeships op de Europese arbeidsmarkten. Wij staan voor het recht van miljoenen jonge Europeanen om eerlijk behandeld te worden op de werkvloer en om hun economische en sociale omstandigheden te verbeteren. Jongerenrechten horen bovenaan de agenda van de Europese Unie te staan.

Tegen 2030 kunnen we de jeugdwerkloosheid in Europa met minstens 50% verminderen! De Jeugdgarantie, die er na de laatste economische crisis door de Socialisten en Democraten is gekomen, heeft meer dan 10 miljoen jongeren aan een baan geholpen. Een succesverhaal waar we trots op zijn en een goed instrument dat we kunnen aanpassen aan nieuwe uitdagingen. Nu moeten we een tandje bijzetten - met investeringen om kwaliteitsbanen te creëren en een verbod op onbetaalde stages, die jongeren uitbuiten en hun rechten schenden. Het is tijd om de rechten van jongeren bovenaan de agenda van de EU te zetten.

Hoewel asbest in de Europese Unie sinds 2005 verboden is, en in veel lidstaten zelfs al daarvoor, bevatten veel gebouwen die voor die tijd zijn gebouwd nog steeds asbest, en 80% van de erkende werkgerelateerde gevallen van kanker in de Unie houden verband met deze stof.

Naar schatting 4,1 tot 7,3 miljoen werknemers zijn blootgesteld aan asbest. 97% van deze werknemers werkt in de bouwsector, met inbegrip van aanverwante beroepen zoals dakdekkers, loodgieters, timmerlieden en vloerleggers, en 2% werkt in de afvalverwerkingsindustrie.

De S&D-Fractie is ervan overtuigd dat geen tijd mag worden verspild en geen moeite mag worden gespaard om de blootstelling van werknemers aan deze uiterst gevaarlijke stof - de belangrijkste oorzaak van werkgerelateerde kanker in Europa - te beperken. Het is tijd om onze belofte waar te maken: geen werkgerelateerde sterfgevallen.

In september 2022 kwam de Europese Commissie met een voorstel voor de herziening van de richtlijn uit 2009 die bedoeld was om werknemers te beschermen tegen asbestgerelateerde risico's. Dit voorstel voldeed niet aan onze verwachtingen. Haar voorstel voldeed niet aan onze verwachtingen. We hebben opgeroepen tot een rigoureuze herziening van de asbestwetgeving om te zorgen voor een goede bescherming tegen werkgerelateerde kanker. Dit vereist veel strengere blootstellingslimieten, vastgesteld op 1000 vezels per m3, zoals we hebben gevraagd in de resolutie van het Parlement die in oktober 2021 is aangenomen. De limiet die de Commissie heeft voorgesteld - en die tot nu toe door de EU-lidstaten is geaccepteerd - is tien keer zo hoog, dus hun ambitie is tien keer zo laag. We zullen ons onvermoeibaar blijven inzetten om ons doel van nul werkgerelateerde sterfgevallen in Europa te bereiken.

80 miljoen Europeanen hebben geen betaalbare huisvesting. Elke dag groeit het aantal mensen dat moeite heeft om de huur of de energierekening voor het verwarmen van hun huis te betalen. Steeds meer middeninkomensgroepen worden ook getroffen door een huisvestingscrisis die tijdens de Covid-19-crisis ernstig verergerd is. Huisvesting is een mensenrecht en alle Europeanen moeten toegang hebben tot fatsoenlijke en betaalbare huisvesting.

De welig tierende huisvestingscrisis is ook een tekortkoming van de markt. Huisvesting is een voorwerp van speculatie geworden. Tegelijkertijd versnelt het 'Airbnb-effect' de spiraal van huurprijzen en gentrificatie tot een niveau waarop lokale bewoners geen huisvesting meer kunnen vinden en zich die niet meer kunnen veroorloven. We moeten zorgen voor een goed gereguleerde markt die iedereen betaalbare huisvesting kan bieden. Het oplossen van de huisvestingscrisis wordt een testcase voor de solidariteit en de cohesie van onze samenleving. Niemand achterlaten betekent eerst en vooral een dak boven ieders hoofd. Om de huisvestingscrisis op te lossen, vragen we om een geïntegreerde EU-strategie om een gunstig kader te creëren voor nationale, regionale en lokale overheden.

We stellen een aantal vooruitstrevende beleidsmaatregelen voor, zoals maatregelen om de huurprijzen te beheersen, uitsluiting van sociale uitgaven van het fiscaal beleid, regels voor horecadiensten om 'toeristisering' te voorkomen, herziening van het tarief van de overmatige woonlasten, opname van duurzaamheidscriteria voor huisvesting en steun voor de circulaire economie. Het volkshuisvestingsbeleid moet worden uitgesloten van de mededingings- en staatssteunregels. We eisen dat betaalbaarheid van huisvesting wordt opgenomen in het Europees Semester en dat nationale plannen voor betaalbare huisvesting worden opgenomen in de nationale hervormingsprogramma's. Iedereen verdient een thuis.